ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ (1888-1944), ''«Ο Λαπαθιώτης ανήκε σε μια αστική τάξη, που δεν είχε βαθιά παράδοση στην Ελλάδα. Καθώς στη χώρα μας δεν υπήρχε βιομηχανική επανάσταση και γνήσια αστική τάξη, αλλά μόνο εισαγωγή της ψυχολογίας του αστισμού, ακόμη και τα λίγα τζάκια στα οποία ανήκε η οικογένειά του, μαϊμούδιζαν τους Ευρωπαίους, Γάλλους και Ιταλούς. Το γούστο αυτής της τάξης τον απωθούσε, γι’ αυτό και λαϊκοποίησε την ποίησή του.» «Ο Λαπαθιώτης ασπάστηκε την κομμουνιστική ιδεολογία τη δεκαετία του ’20. Ο Τάσος Βουρνάς αναφέρει ότι από τα πρώτα χρόνια του Μεσοπολέμου ο ποιητής παρακολουθούσε ανοιχτά συγκεντρώσεις «παράνομων». Στα 1929 διαπληκτίστηκε με τον λόγιο φίλο του Χαρίλαο Παπαντωνίου για μια φράση του «επιπολαία και ανευλαβή προς την κομμουνιστική ιδεολογία», όπως αναφέρει σε επιστολή του στο περιοδικό Μπουκέτο. Συνεργάστηκε με τον παράνομο «Ριζοσπάστη»: «Ο κομμουνισμός είναι το τελευταίο ατού της ταλαιπωρημένης ανθρωπότητας. Αν αποτύχει και σ’ αυτό, δεν της απομένει παρά η επιστροφή στο σκοτάδι και την αποκτήνωση». Στα 1932 δημοσίευσε στο περιοδικό Νέοι Πρωτοπόροι το πεζό ποίημα «Τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου».Πέρα απ’ όλα αυτά, ο Λαπαθιώτης έζησε με λαϊκό κόσμο, ανθρώπους της εργατικής τάξης και της βιοπάλης, σε όλη του τη ζωή, στις περιπλανήσεις του στο λεκανοπέδιο της Αττικής, όπου, σύμφωνα με τον Γιώργο Τσουκαλά, «άφηνε στη μέση τη συζήτηση που είχε μ’ έναν λόγιο φίλο του και γυρνούσε στον Μενιδιάτη φίλο του, ρωτώντας τον για τα αμπέλια και τα πρόβατά του». Στην Κατοχή, ο Λαπαθιώτης φιλοξένησε πολλούς του ΕΛΑΣ στο σπίτι του, και στον ΕΛΑΣ Εξαρχείων έδωσε τα όπλα του πατέρα του, του στρατηγού.»

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης (31 Οκτωβρίου 1888 – 8 Ιανουαρίου 1944) ήταν Έλληνας ποιητής του μεσοπολέμου.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Αθήνα, τη νύχτα προς τα ξημερώματα της 31ης Οκτωβρίου 1888 σε ένα σπίτι της πλατείας Αγίων Θεοδώρων. Ο πατέρας του, Λεωνίδας Λαπαθιώτης (1854-1942), κυπριακής καταγωγής, ήταν μαθηματικός και ανώτατος στρατιωτικός, που διετέλεσε βουλευτής το 1903-1905 και έγινε υπουργός στρατιωτικών το 1909. Η μητέρα του, Βασιλική Παπαδοπούλου, ήταν ανιψιά του Χαρίλαου Τρικούπη. Άρχισε να γράφει ποιήματα από παιδί. Ένα πρωτόλειο έμμετρο δράμα του εκδόθηκε με φροντίδα του πατέρα του. Στα γράμματα εμφανίστηκε επίσημα το 1905, στο περιοδικό Νουμάς. Το 1907 μαζί με άλλους εννιά νεαρούς λογοτέχνες ίδρυσαν το περιοδικό Ηγησώ.

Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου και το 1909 πήρε δίπλωμα νομικής, αλλά ποτέ δεν άσκησε το επάγγελμα. Το φθινόπωρο του 1916, μαζί με τον πατέρα του, εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη και προσχώρησαν στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας. Το πρώτο εξάμηνο του 1917, ο Λαπαθιώτης συνόδεψε τον πατέρα του στην Αίγυπτο για την στρατολόγηση εθελοντών για τον στρατό του κράτους της Θεσσαλονίκης. Στην Αίγυπτο γνώρισε τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Κατατάχτηκε στον στρατό ως ανθυπολοχαγός-διερμηνέας, θέση που διατήρησε ως το 1921.

Στην αρχή ο Λαπαθιώτης ήταν υποστηρικτής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Μάλιστα, είχε συμμετάσχει στο κίνημα της εθνικής άμυνας, όπως και ο πατέρας του.^[4]

Από την δεκαετία του '20 και μετά ήρθε σε επαφή με το κομμουνιστικό κίνημα και στη συνέχεια ενστερνίστηκε τον κομμουνισμό.^[5]

Το 1932 και μετά αρθρογραφούσε στο αριστερό περιοδικό «Πρωτοπόροι» το πεζό τραγούδι «Τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου». Το 1943 συνδέθηκε στενά με τους αντάρτες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, σύμφωνα με καταθέσεις του Τάσου Βουρνά.^[6]

Αυτοκτόνησε τη νύχτα της 7ης προς 8η Ιανουαρίου 1944, φτωχός και καταπονημένος από τα ναρκωτικά. Η κηδεία του έγινε με έρανο των φίλων του.

Η οικία Λαπαθιώτη

Ζούσε σε διώροφο νεοκλασικό αρχοντικό κάτω από το λόφο του Στρέφη. Στο σπίτι αυτό έζησε πάνω από 40 χρόνια και εκεί έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού έργου του αλλά και αυτοκτόνησε.

Εκτός από ποιήματα, έγραψε επίσης πάνω από 100 πεζογραφήματα, πολλές δεκάδες διηγήματα, καθώς και επιφυλλίδες και κριτικά και αισθητικά κείμενα. Το έργο του βρίσκεται σκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες. Η μοναδική του ποιητική συλλογή δημοσιεύτηκε το 1939, ενώ μετά τον θάνατό του, ο Άρης Δικταίος εξέδωσε, το 1964, τα ποιήματά του.

Το κινηματογραφικό έργο Μετέωρο και σκιά (1985) βασίζεται στην ζωή του.

Άλλες απόψεις για τα αίτια της αυτοκτονίας

Αυτοκτόνησε στο σπίτι του με το πιστόλι του πατέρα του, στρατιωτικού, ο οποίος πέθανε στις αρχές της γερμανικής Κατοχής, περίπου τέσσερα χρόνια ύστερα από τη μητέρα του ποιητή, αφήνοντάς τον ορφανό, ηθικά και οικονομικά απροστάτευτο. Γιατί παρά τον ελευθεριάζοντα τρόπο διαβίωσής του και την ευφυΐα του, το ταλέντο του, τις σπουδές και τη γλωσσομάθειά του, «ο Λαπαθιώτης δεν κατάφερε ποτέ να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του.»^[7] Ο ίδιος φιλοξενούσε στο σπίτι του, κατά τα φαινόμενα εν γνώσει του πατέρα του, νεαρούς άντρες του υποκόσμου. «Ο ίδιος θεωρούσε την ομοφυλοφιλία ως μια φυσιολογική, αν όχι ανώτερη, πιο εξελιγμένη μορφή σεξουαλικότητας.»^[8] Όπως λέει ο Άρης Δικταίος, «...αυτό που κυρίως στάθηκε σαν ο μέγιστος συντελεστής της καταστροφής του ήταν τ΄ ότι δεν τον απασχολούσαν οι βιοτικές μέριμνες. Ελεύθερος να ζήσει τη ζωή του όπως ήθελε, άρχισε να κυκλοφορεί μόνο τη νύχτα, εγκαταλειπόμενος με ηδονή στις οποιεσδήποτε, φανερές ή μύχιες τάσεις του, χωρίς την παραμικρή αυτοπειθαρχία.»^[9]

Ο χαρακτήρας της ποίησής του

Χειρόγραφο ποίημα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, 1928.

Στα πρώτα του ποιήματα είναι επηρεασμένος από τον αισθητισμό και τον αισθησιασμό που κυριαρχεί στις αρχές του εικοστού αιώνα, και τους Ουώλτερ Χορέισο Πέιτερ και Όσκαρ Ουάιλντ, ενώ στα τελευταία του καταλήγει σε «τόνους απελπισμένους και μελαγχολικούς, όπου κυριαρχεί το αίσθημα του χαμένου ιδανικού και της νοσταλγίας».^[10] Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοσυμβολιστικής και νεορομαντικής σχολής. Οι στίχοι του τις περισσότερες φορές είναι ιδιαίτερα τολμηροί και με έντονα μελαγχολικό τόνο. Ο Λαπαθιώτης ασχολήθηκε επίσης με το λογοτεχνικό δοκίμιο, τη μετάφραση, τη μουσική σύνθεση, ενώ, τέλος, έγραψε και θεατρικά έργα. Ποιήματά του έχουν μελοποιήσει πολλοί Έλληνες συνθέτες.

Έργα

1. «Οι Περιπέτειες του Κονστάν Λαβρέτ» ημιτελές μυθιστόρημα (πρωτόλειο)
2. «Νέρων ο Τύραννος», 1901, θεατρικό παιδικό έργο, που το τύπωσε ο πατέρας του
3. «ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ», άρθρο στο Νουμά, 1916
4. «Η Ζωή μου», ημιτελής αυτοβιογραφία (φτάνει έως το 1917) που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Μπουκέτο το 1940.

Ποιήματα

Τὰ καημένα τὰ πουλάκια Τὰ χλωμά τὰ κοριτσάκια Ἔχω ἕνα ἀηδόνι... Ποιητής Μυστικό... Ἐπεισόδιο Ἡ χαρά Συντριβή Ἀναμνήσεις Τὸ παλιό μας τραγούδι Μικρό Τραγούδι Παραμύθι Πόθος Στο νυχτερινό κέντρο Χειμωνιάτικο τοπίο Ἐκ βαθέων Στη φυλακή... Κούραση Κλείσε τὰ παράθυρα Φαντάσματα Βαθύ κι ἐξαίσιο βράδυ Μοναξιά Ἑκάτης πάθη

Νυχτερινό Οἱ μπερντέδες Ἐρωτικό Οἱ κύκνοι τὸ φθινόπωρο Λυπήσου Προσμένω πάλι Σπαρασμός Ἄτιτλο 1939 Φάντασμα Προσμονή Εἶμαι μόνος... Ἐρινύες Βαο, γαο, δαο Τ᾿ ἁπλὸ παιδί πού ἐγὼ ἀγαπῶ... Τραγούδι Ὅταν βραδιάζει Ἕνας χαμένος κύκλος Ἀποχαιρετισμοί στη μουσική Ἀποχαιρετισμός Ἀποχαιρετιστήριο Κραυγή

Παραπομπές

1. ↑ ^{Άλμα πάνω, στο:1,0 1,1} (Γαλλικά) BnF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13532362x. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
2. ↑ (Αγγλικά) Library of Congress Authorities. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. n85221257. Ανακτήθηκε στις 19  Ιανουαρίου 2020.
3. ↑ (Γαλλικά) BnF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13532362x. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
4. ↑ Σχοινά, Κατερίνα (28 Δεκεμβρίου 2012). «ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Ο αριστερός Λαπαθιώτης της πεζής ποίησης». avgi-anagnoseis.blogspot.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2016.
5. ↑ «ΜΕΤΕΩΡΟ ΚΑΙ ΣΚΙΑ». αθηνόραμα.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2016.
6. ↑ Σαραντάκος, Νίκος (31 Οκτωβρίου 2014). «Βαθύ Κόκκινο | Ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης και το κομμουνιστικό κίνημα: ένα άγνωστο ντοκουμέντο». vathikokkino.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2016.
7. ↑ Χαρτοκόλλης, Πέτρος (2003). Ιδανικοί αυτόχειρες. Έλληνες λογοτέχνες που αυτοκτόνησαν. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. σελ. 74. ISBN 978-960-05-1101-7.
8. ↑ όπ.π., σελ. 84. Ο ίδιος καταγράφει στο σημειωματάριό του: «Αν ποτέ μου δοθεί η ευκαιρία να γράψω την αυτοβιογραφία μου, εκείνο που πρέπει να τονίσω, πρώτο-πρώτο, είναι το εξής: ότι ποτέ, σε καμία στιγμή της ζωής μου, δεν θεώρησα ελάττωμα την υλικήν αποστροφή μου στη γυναίκα, και την έλξη μου από το ίδιο μου το φύλο. Αλλ΄ απεναντίας, αυτή την ιδιότητά μου, τη θεώρησα πάντα όχι σαν αδυναμία, αλλά σαν μια ωραία και καινούργια δύναμη, μια προηγμένη και ανώτερη τάση, για την οποία ήμουν πάντα περήφανος! Κ΄άλλοι ας νομίζουν ό,τι θέλουν!
9. ↑ Δικταίος, Άρης (1964). «Πως γνωρίστηκα με τον Λαπαθιώτη». Νέα Εστία (881): 366. Ανακτήθηκε στις 2016-07-13.
10. ↑ Πολίτης, Λίνος (1998). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: ΜΙΕΤ. σελ. 247. ISBN 978-960-250-061-3.

Βιβλιογραφία

• Πέτρος Χαρτοκόλλης, «Ιδανικοί αυτόχειρες. Έλληνες λογοτέχνες που αυτοκτόνησαν», εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2003, σελ. 73-92
• Γιώργος Χ. Μπαλούρδος, «Ναπολέων Λαπαθιώτης-Ο Χρόνος και ο Θάνατος», περιοδικό Οδός Πανός τεύχος 79-80/Μάιος-Αύγουστος 1995, σ. 58-68.