Ζωή Σαν Ποίημα !: ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΗ (1901 - 1998), ''Δεν θα πιστέψουμε πως είμαστε οι ευτυχισμένοι ανθρώποι. Ποτέ δε μάθαμε καλύτερα τη γέψη της επιθυμίας μες στο στόμα μας. Το σώμα μας αρνιέται να μας αποδώσει στην ευφορία της ζωής. Είμαστε μεις οι λυπημένοι, όμως που δε λυπούνται, οι στερημένοι, που δε θυμούνται τη στέρησή τους πια, εμείς οι αφανισμένοι που αποχτούμε δύναμη απ’ τη σκληρή μας τύχη. Τα όνειρά μας πίσω τ’ αφήσαμε. Τα μάτια μας δε θέλουμε να τα σφαλίσουμε, μας μέλλεται να προχωρήσουμε πολύ μακριά με τα λιγνά ποδάρια μας, τα άσχημα, να ξεπεράσουμε οδεύουμε τον εαυτό μας. Πίσω αφήνουμε τον πόνο μας, εμείς οι πιο γυμνοί, οι πιο απελπισμένοι, τιμωρημένοι, δίχως να πιστεύουμε στην τιμωρία μας, πηγαίνουμε να συναντήσουμε, να ορίσουμε ξανά τη γνώση της νεότητας και του θανάτου. Ζωή Καρέλλη Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

Πέμπτη 3 Σεπτεμβρίου 2020

ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΗ (1901 - 1998), ''Δεν θα πιστέψουμε πως είμαστε οι ευτυχισμένοι ανθρώποι. Ποτέ δε μάθαμε καλύτερα τη γέψη της επιθυμίας μες στο στόμα μας. Το σώμα μας αρνιέται να μας αποδώσει στην ευφορία της ζωής. Είμαστε μεις οι λυπημένοι, όμως που δε λυπούνται, οι στερημένοι, που δε θυμούνται τη στέρησή τους πια, εμείς οι αφανισμένοι που αποχτούμε δύναμη απ’ τη σκληρή μας τύχη. Τα όνειρά μας πίσω τ’ αφήσαμε. Τα μάτια μας δε θέλουμε να τα σφαλίσουμε, μας μέλλεται να προχωρήσουμε πολύ μακριά με τα λιγνά ποδάρια μας, τα άσχημα, να ξεπεράσουμε οδεύουμε τον εαυτό μας. Πίσω αφήνουμε τον πόνο μας, εμείς οι πιο γυμνοί, οι πιο απελπισμένοι, τιμωρημένοι, δίχως να πιστεύουμε στην τιμωρία μας, πηγαίνουμε να συναντήσουμε, να ορίσουμε ξανά τη γνώση της νεότητας και του θανάτου. Ζωή Καρέλλη Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

Ζωή Καρέλλη - Βιογραφία - Σαν Σήμερα .gr

Η Ζωή Καρέλλη (1901-1998) ήταν Ελληνίδα ποιήτρια και θεατρική συγγραφέας, δοκιμιογράφος και μεταφράστρια.

Βίος

Η Ζωή Καρέλλη (Χρυσούλα Αργυριάδου, το γένος Πεντζίκη) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αδελφός της ήταν ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ασχολήθηκε με την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη μουσική και παρακολούθησε μαθήματα Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μετά το 1944 ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου.

Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων το 1935 από τις στήλες του περιοδικού Το 3ο μάτι, όπου δημοσίευσε το πεζογράφημα «Διαθέσεις». Το 1937 πρωτοδημοσίευσε ποίημά της («Φετεπουρσικρί») στο περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες. Το 1940 εκδίδει την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο Πορεία. Εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές, πέντε θεατρικά έργα και πολλά δοκίμια, ενώ πολλά κείμενά της βρίσκονται δημοσιευμένα σε λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τα Φιλολογικά Χρονικά, Νέα Εστία, Μακεδονικά Γράμματα, Μορφές, Ο Αιώνας μας, Σημερινά Γράμματα, Καινούρια Εποχή, Πνευματική Κύπρος, Νέα Πορεία. Υπήρξε μέλος του κύκλου του περιοδικού Κοχλίας της Θεσσαλονίκης. Ποιήματά της μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση, κυρίως έργων του Τόμας Έλιοτ.

Τιμήθηκε με το Β΄ (ελληνικό) Κρατικό Βραβείο Ποίησης και έλαβε τη διάκριση «Palmes Académiques» του Υπουργείου Παιδείας της Γαλλίας (1956) για την ποιητική συλλογή Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα, με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1974) για τα Ποιήματα 1940-1973 και με το βραβείο ποίησης του Ιδρύματος Ουράνη (1978) για το σύνολο του ποιητικού του έργου. Έγινε η πρώτη γυναίκα αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1982). Η Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ την αναγόρευσε σε επίτιμο διδάκτορα (1988) με έπαινο που διάβασε ο Γ. Π. Σαββίδης. Στις 26.10.1995 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος της απένειμε (καθώς και στους Γ. Θ. Βαφόπουλο και Γ. Βαρβιτσιώτη) το Μετάλλιο του Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (ως το 1981) και της Ακαδημίας Αθηνών (1982). Τα θεατρικά της έργα Σιμωνίς Βασιλόπαις του Βυζαντίου (1965) και Ορέστης (1971) παραστάθηκαν από το Κ.Θ.Β.Ε. το 1966 και το 1976, αντίστοιχα.

Το έργο της

Στο ποιητικό έργο της Ζωής Καρέλλη, αποτέλεσμα της δημιουργικής αφομοίωσης της ελληνικής (αρχαίας και νέας) και ευρωπαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης, κυριαρχούν ο εσωτερικός λόγος και η υπαρξιακή αγωνία, εκφρασμένη στο πλαίσιο των συνδυασμών γυναικείας ευαισθησίας και διανόησης, ελληνικότητας και ανθρωπισμού και μιας «ανοίκειας» θεματικής και ποιητικής γραφής. Η ποίησή της πρόκειται για μια «διασταύρωση της θρησκευτικής ανησυχίας με τον πυρήνα του ερωτικού βιώματος» που οδηγεί σε μια λυτρωτική πνευματικότητα. Είναι μια ποίηση «του εσωτερικού χώρου, της πνευματικής και καλλιτεχνικής αγωνίας και των υπαρξιακών ερωτημάτων».

Δέχτηκε επιρροές κυρίως από τον χριστιανό διανοητή N. Berdiaef και από τους ποιητές P. Claudel και T.S. Eliot, ενώ κοινή σε μεγάλο βαθμό είναι η πνευματική πορεία με τον αδελφό της Ν. Γ. Πεντζίκη και τον Γ. Θέμελη. Θέματά της ο χρόνος, η μοναξιά, η φθορά, ο έρωτας και ο θάνατος. Την προβληματική της ποίησής της μετέφερε και στα θεατρικά της έργα. Μελετητές διακρίνουν δύο χρονικές φάσεις στο έργο της: Μια πρώτη από το 1935 μέχρι το 1955, όπου κυριαρχεί ο ιδεαλιστικός προβληματισμός, ο οποίος εκφράζεται με τη διανοητική αφαίρεση. Μια δεύτερη από το 1955 κ.ε., όπου είναι εντονότερη η υποχώρηση της αφαιρετικότητας και η μεγαλύτερη γείωση στην ιστορική πραγματικότητα, αλλά είναι παρόντες και οι αρχαιοελληνικοί μύθοι ως παραβολικό αντικαθρέφτισμα της επικαιρότητας.

Χειρόγραφα της Ζωής Καρέλλη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.).

Εργογραφία

Ι. Ποίηση

Πορεία Ι. Αθήνα, Πυρσός, 1940.
Η εποχή του θανάτου. (Εκδοχές και παρατηρήσεις). Θεσσαλονίκη, Κοχλίας, 1948.
Φαντασία του Χρόνου. Θεσσαλονίκη 1949.
Της Μοναξιάς και της Έπαρσης. Θεσσαλονίκη, 1951.
Χαλκογραφίες και Εικονίσματα. Θεσσαλονίκη, 1952.
Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα. Αθήνα 1955.
Το πλοίο. Αθήνα, 1955.
Παραμύθια του Κήπου. Αθήνα 1955.
Αντιθέσεις. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
Ο Καθρέφτης του Μεσονυκτίου. Αθήνα, Δίφρος, 1958.
Το σταυροδρόμι. 1973.
Τα Ποιήματα, τόμ. Α΄ (1940-1955), τόμ. Β΄ (1955-1973), Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1973.
Για τα λουλούδια. Αθήνα, Ροές, 1988.
Για τη σελήνη. Αθήνα, Ροές, 1988.
Για τον άνεμο. Αθήνα, Ροές, 1988.
Μικρό ανθολόγιο. Επιλογή, πρόλογος: Αλέξανδρος Κοσματόπουλος. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1988.
Ποιήματα. Εισαγωγή -ανθολόγηση Ξ.Α. Κοκόλης, Αθήνα, Ερμής, 1996 («Ανθολόγος Ερμής», αρ. 7).

ΙΙ. Θέατρο

Ο Διάβολος και η 7η εντολή. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
Ικέτιδες. Αθήνα, Δίφρος, 1962.
Σιμωνίς Βασιλόπαις του Βυζαντίου. 1965.
Ορέστης. 1971.
"Η Φεβρωνία κι ο Άγγελος" (περ. Νέα Πορεία, τχ. 215-218, Ιαν.-Απρ. 1973, σελ.13-34).

ΙΙΙ. Δοκίμια

Περί αμφιβολίας. 1958.
Το απόλυτο στο έργο του Κλωντέλ. 1959.
Περιμένοντας τον Γκοντό ή Το πάθος της αδράνειας. 1967.
Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην ποίηση. Παρατηρήσεις. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1982.
Παρατηρήσεις. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1982.
Παρατηρήσεις Β΄. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1994.

Βιβλιογραφία

Γιώργος Θέμελης, Η νεώτερη ποίησή μας, Αθήνα, Φέξης, 1963, σ. 114-124.
Kimon Friar, «Modern Greek Poetry from Cavafis to Elytis» (Μετάφραση Νάσος Βαγενάς), Νέα Πορεία 221-222 (Ιούλ.-Αύγ. 1973).
Αντρέας Καραντώνης, Η ποίησή μας μετά τον Σεφέρη, Αθήνα, Δωδώνη, 1976, σσ. 186-188.
Αλέξανδρος Αργυρίου, Η ελληνική ποίηση. Τόμ Δ΄: Νεωτερικοί ποιητές του μεσοπολέμου, Αθήνα, Σοκόλης, 1979, σσ. 201-204 και 318-320.
Ξ. Α. Κοκόλης, Δώδεκα ποιητές. Θεσσαλονίκη 1930 -1960. Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1979.
Γιώργος Κεχαγιόγλου, «Καρέλλη Ζωή», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 4, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985, σ. 291.
Γ. Π. Σαββίδης, Η αναγόρευση της Ζωής Καρέλλη σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής, Θεσσαλονίκη, ΑΠΘ, 1998.
Χρύσα Σπυροπούλου, Ο αρχαιοελληνικός κόσμος στην ποίηση της Ζωής Καρέλλη, Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ, 1988.
Ελένη Κιτσοπούλου-Θέμελη, Η ποίηση ποιεί όπως ο έρως, Θεσσαλονίκη, Αλτιντζής, 1994, σσ. 99-136.
Ξ. Α. Κοκόλης, «Εισαγωγή», Ζωή Καρέλλη, Ποιήματα, Αθήνα, Ερμής, 1996, σσ. 13-17 («Ανθολόγος Ερμής», αρ. 7).
Μιχάλης Τσιανίκας, «Res Gestae ή Η συνθετική ουτοπία της Ζωής Καρέλλη», Λευκές στιγμές στην ποίηση, Αθήνα, Καστανιώτης, 1998, σσ. 220-254.
Μαριάννα Μάγγου, Η υποδοχή της Ζωής Καρέλλη από την κριτική. Μεταπτυχιακή εργασία, Θεσσαλονίκη 1998.
Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Δοκίμια και δοκιμασίες, Αθήνα, Νησίδες, 1999, σσ. 83-89.
Αλέξης Ζήρας, «Καρέλλη, Ζωή», Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα, Πατάκης, 2007, σσ. 1035-1036.
Κατερίνα Καριζώνη, Το θηλυκό πρόσωπο της ποίησης στη Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη, Ερωδιός, 2007.
Κατερίνα Καρατάσου, «"Ότι διά σου αρμόζεται τω ανδρί". Η αναζήτηση της αυτοτέλειας στη συλλογή Αντιθέσεις (1957) της Ζωής Καρέλλη», Βασιλική Κοντογιάννη (επιμ.), Λόγος γυναικών. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου (Κομοτηνή, 26-28.5.2006) Αθήνα, ΕΛΙΑ, 2008, σσ. 199-211.
Maila García Amorós, «Ποιητική, θρησκευτική και θηλυκή ταυτότητα σε δύο ποιήτριες της μεταπολεμικής γενιάς: Ιωάννα Τσάτσου και Ζωή Καρέλλη», Κ. Α. Δημάδης (επιμ.), Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα). Δ΄ Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών (Γρανάδα, 9-12.9.2010), τόμ. Β΄, Αθήνα, ΕΕΝΣ, 2011, σσ. 737-754: http://www.eens.org/EENS_congresses/2010/Garcia-Amoros_Maila.pdf
Κατερίνα Καρατάσου, «Υπαρξισμός και Καβάφης στην υπερκειμενική ποίηση της υπόστασης της Ζωής Καρέλλη», Σύγκριση 21 (2010) 103-129: http://gcla.phil.uoa.gr/newfiles/syngrisi21/21.karatasou.pdf
Αικατερίνη Δούκα-Καμπίτογλου, Εγώ η άνθρωπος. Έμφυλες αναζητήσεις στην ποίηση της Ζωής Καρέλλη, Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο, 2012.

Συνεντεύξεις

Ζωή Καρέλλη, «Την ελευθερία τη βρήκα στην ποίηση», Διαβάζω 30, (Απρ. 1980) 52-59.
«Ο διγενής άνθρωπος. Μια συνομιλία της Ζωής Καρέλλη με τον Θανάση Γεωργιάδη», Ο Παρατηρητής 4 (Ιαν. 1988) 26-28.
«Σε β΄ πρόσωπο. Μια συνομιλία της Ζωής Καρέλλη με τον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο», Η λέξη 26 (Αύγ. 1983) 702-703.
«Στον κάθε άνθρωπο έρχεται μια άνοιξη. Μια συνομιλία με τον Στέλιο Λουκά», Η λέξη 147 (Σεπτ.-Οκτ. 1998) 488-494.