Ναζίμ Χικμέτ ''Ο φόβος αυτού που ξεπουλάει το λαό δεν είναι ίδιος με κανένα φόβο...''

Ο Ναζίμ Χικμέτ (Nâzım Hikmet Ran, Θεσσαλονίκη, 15 Ιανουαρίου 1902 - Μόσχα, 3 Ιουνίου 1963) ήταν Τούρκος ποιητής και δραματουργός, τα έργα του οποίου μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τουρκίας. Πέθανε στην Μόσχα από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 61 ετών.

Ύφος γραφής

Αν και τα πρώτα του ποιήματα γράφτηκαν με παραδοσιακό μέτρο, ο Χικμέτ σταδιακά απομακρύνθηκε από τα πλαίσια του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας και άρχισε να αναζητεί νέα μορφή για τα ποιήματά του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων διαμονής του στη Σοβιετική Ένωση (1922-1925), η αναζήτηση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της. Προτίμησε τον ελεύθερο στίχο, ο οποίος ταίριαζε και με την πλούσια φωνολογία της τουρκικής γλώσσας. Επηρεάστηκε κυρίως από τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Πολλά από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από το γνωστό Τούρκο συνθέτη Ζουλφού Λιβανελί, ενώ αρκετά μελοποιήθηκαν και από τον συνθέτη Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο. Με υπουργικό διάταγμα ο ποιητής ανέκτησε την τουρκική υπηκοότητα που του αφαιρέθηκε το 1951 εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων.  Το αυτοβιογραφικό του έργο Οι ρομαντικοί μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον Κώστα Κοτζιά ("Θεμέλιο")

Ποιήματα μελοποιημένα από τον Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο

• Αν με τη μεσολάβηση
• Αν η μισή μου καρδιά
• Απερίγραπτη λένε
• Για τη ζωή
• Η πιο όμορφη θάλασσα
• Μονάκριβή μου
• Όπως ο Κερέμ
• Στηθάγχη
• Το δίχτυ
• Λίγα γαρούφαλλα
• Μικρόκοσμος
• Οι Χτίστες

Η ζωή του

Ο Ναζίμ Χικμέτ Ραν (Nazim Hikmet Ran), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη στις 15 Ιανουαρίου 1902, στους κόλπους μιας ευυπόληπτης οθωμανικής οικογένειας της πόλης, με γερμανοπολωνικές ρίζες από τη μητρική πλευρά. Ο πατέρας του Χικμέτ Μπέης ήταν ανώτερος αξιωματούχος του Σουλτάνου και η μητέρα του Τζελίλ Χανίμ, εγγονή του γερμανικής καταγωγής οθωμανού στρατάρχη Μεχμέτ Αλή Πασά (Λούντβιχ Ντιτρόιτ, το γερμανικό του όνομα). Πέρασε πολλά από τα παιδικά του χρόνια κοντά στο παππού του στις διάφορες περιπλανήσεις του ως ανώτερος κρατικός αξιωματούχος στη Μικρά Ασία, λόγω της διάστασης των γονέων του.

Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη και το 1918 αποφοίτησε από την Οθωμανική Ναυτική Σχολή. Ακολούθησε καριέρα αξιωματικού στο πολεμικό ναυτικό και εντάχθηκε στο πλήρωμα του καταδρομικού Χαμηδιέ. Ένα χρόνο αργότερα αρρώστησε σοβαρά και το 1920, μεσούσης της Μικρασιατικής Εκστρατείας, απαλλάχθηκε από τα στρατιωτικά του καθήκοντα για λόγους υγείας.

Το 1921 μαζί με δύο φίλους του ζήτησε να πολεμήσει στο πλευρό του Κεμάλ Ατατούρκ, που πολεμούσε τις Ελληνικές Δυνάμεις στη Μικρά Ασία. Μάλιστα, έγραψε κι ένα ποίημα, που εξυμνούσε τα στρατιωτικά κατορθώματα του τουρκικού στρατού και τον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία. Ο Κεμάλ εκτίμησε πολύ τις πνευματικές του ικανότητές και αντί για το μέτωπο τον διόρισε διευθυντή ενός εξέχοντος σχολείου της Τουρκίας.

Ο Χικμέτ, που είχε αρχίσει να γίνεται γνωστός για τις κομμουνιστικές του ιδέες, ήλθε γρήγορα σε σύγκρουση με τους συντηρητικούς προϊσταμένους του. Τον Σεπτέμβριο του 1921 εγκατέλειψε την Τουρκία και με πρώτο σταθμό το Μπατούμι της Σοβιετικής Γεωργίας εγκαταστάθηκε τελικά στη Μόσχα, με σκοπό να μελετήσει από κοντά τα επιτεύγματα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Από το 1922 έως το 1925 σπούδασε οικονομικές και πολιτικές επιστήμες στη Μόσχα, ενώ επηρεάστηκε καλλιτεχνικά από το κίνημα του ρωσικού φουτουρισμού, το οποίο εκπροσωπούσαν προσωπικότητες, όπως ο ποιητής Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι και ο σκηνοθέτης Βσέβολοντ Μέγερχολντ.

Το 1924, μετά την εγκαθίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ, επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε διάφορα έντυπα, ενώ ανέπτυξε κομμουνιστική δράση, για την οποίο συνελήφθη  και παρέμεινε στη φυλακή για πολλά χρόνια. Το 1949 διαπρεπείς προσωπικότητες της τέχνης, όπως ο Ζαν Πολ Σαρτρ, ο Πάμπλο Πικάσο και ο Πολ Ρόμπεσον ζήτησαν την απελευθέρωσή του.

Το 1951 αποφυλακίστηκε μετά την αμνηστία που χορήγησε στους πολιτικούς κρατούμενους η νέα κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές (ιδεολογικού προγόνου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογκάν). Τον ίδιο χρόνο, εγκατέλειψε την Τουρκία και εγκαταστάθηκε εκ νέου στη Μόσχα. Το 1956, λίγο μετά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, ζήτησε από τους Τουρκοκυπρίους να ζήσουν ειρηνικά με τους Ελληνοκυπρίους και να υποστηρίξουν τον αγώνα τους για την αποτίναξη της Βρετανικής Κατοχής στο νησί.

Ο Ναζίμ Χικμέτ Ραν πέθανε στη Μόσχα στις 3 Ιουνίου 1963 από καρδιακή προσβολή και τάφηκε στο ονομαστό κοιμητήριο της ρωσικής πρωτεύουσας Νοβοντονίτσκι. Το 2009 η κυβέρνηση Ερντογκάν τού απέδωσε μετά θάνατον και πάλι την τουρκική ιθαγένεια, η οποία του είχε αφαιρεθεί το 1959. Η επιθυμία του να ταφεί κάτω από ένα πλάτανο σ' ένα οποιοδήποτε νεκροταφείο της Μικράς Ασίας δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα.

Γιὰ τὴ ζωή (ἀπόδοση: Γιάννης Ρίτσος) Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά, Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος, Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα. Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς. Τὶς πιὸ ὄμορφες μέρες μας δὲν τὶς ζήσαμε ἀκόμα Κι ἂχ ὅ,τι πιὸ ὄμορφο θά ῾θελα νὰ σοῦ πῶ Δὲ στό ῾πα ἀκόμα.

Γιὰ τὴ ζωή Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά, Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος, Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα. Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς. Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρὰ Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ Ποὺ ἔτσι, νὰ ποῦμε, ἀκουμπισμένος σ᾿ ἕναν τοῖχο μὲ τὰ χέρια σου δεμένα Ἢ μέσα στ᾿ ἀργαστήρι Μὲ λευκὴ μπλούζα καὶ μεγάλα ματογυάλια Θὲ νὰ πεθάνεις, γιὰ νὰ ζήσουνε οἱ ἄνθρωποι, Οἱ ἄνθρωποι ποὺ ποτὲ δὲ θά ῾χεις δεῖ τὸ πρόσωπό τους καὶ θὰ πεθάνεις ξέροντας καλὰ Πὼς τίποτα πιὸ ὡραῖο, πὼς τίποτα πιὸ ἀληθινὸ ἀπ᾿ τὴ ζωὴ δὲν εἶναι. Πρέπει νὰ τηνε πάρεις σοβαρὰ Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ Ποὺ θὰ φυτεύεις, σὰ νὰ ποῦμε, ἐλιὲς ἀκόμα στὰ ἑβδομῆντα σου Ὄχι καθόλου γιὰ νὰ μείνουν στὰ παιδιά σου Μὰ ἔτσι γιατὶ τὸ θάνατο δὲ θὰ τόνε πιστεύεις Ὅσο κι ἂν τὸν φοβᾶσαι Μὰ ἔτσι γιατί ἡ ζωὴ θὲ νὰ βαραίνει                            πιότερο στὴ ζυγαριά.

Τὰ τραγούδια τῶν ἀνθρώπων Τὰ τραγούδια τῶν ἀνθρώπων εἶναι πιὸ ὄμορφα ἀπ᾿ τοὺς ἴδιους πιὸ βαριὰ ἀπὸ ἐλπίδα πιὸ λυπημένα πιὸ διαρκῆ. * * * Πιότερο ἀπ᾿ τοὺς ἀνθρώπους, τὰ τραγούδια τους ἀγάπησα. Χωρὶς ἀνθρώπους μπόρεσα νὰ ζήσω, ὅμως ποτὲ χωρὶς τραγούδια· μοὔτυχε ν᾿ ἀπιστήσω κάποτε στὴν πολυαγαπημένη μου, ὅμως ποτέ μου στὸ τραγούδι ποὺ τραγούδησα γι᾿ αὐτήν· οὔτε ποτὲ καὶ τὰ τραγούδια μ᾿ ἀπατήσανε. * * * Ὅποια κι ἂν εἶναι ἡ γλῶσσα τους πάντοτε τὰ τραγούδια τὰ κατάλαβα. * * * Σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο τίποτα ἀπ᾿ ὅσα μπόρεσα νὰ πιῶ καὶ νὰ γευτῶ ἀπ᾿ ὅσες χῶρες γνώρισα ἀπ᾿ ὅσα μπόρεσα ν᾿ ἀγγίξω καὶ νὰ νιώσω τίποτα, τίποτα δὲ μ᾿ ἔκανε ἔτσι εὐτυχισμένον ὅσο τὰ τραγούδια...

Στοὺς δεκαπέντε συντρόφους Δὲ χύνουν δάκρυ      μάτια ποὺ συνηθίσαν νὰ βλέπουνε φωτιὲς δὲ σκύβουν τὸ κεφάλι οἱ μαχητὲς               κρατᾶν ψηλὰ τ᾿ ἀστέρι                              μὲ περηφάνεια δὲν ἔχουμε καιρὸ νὰ κλαῖμε τοὺς συντρόφους               τὸ τρομερό σας ὅμως κάλεσμα                             μὲς στὴ ψυχή μας               κι οἱ δεκαπέντε σας καρδιὲς                   θὲ νὰ χτυπᾶνε                           μαζί μας               τὸ σιγανό σας βόγγισμα                             σὰν προσκλητήρι χτυπᾶ στ᾿ ἀφτιά μας                  σὰν τὸν ἀντίλαλο βροντῆς.       Στάχτη θὰ γίνεις κόσμε γερασμένε              σοῦ ῾ναι γραφτὸς ὁ δρόμος                             τῆς συντριβῆς       καὶ δὲ μπορεῖς νὰ μᾶς λυγίσεις                 σκοτώνοντας τ᾿ ἀδέρφια μας τῆς μάχης καὶ νὰ τὸ ξέρεις        θὰ βγοῦμε νικητὲς                 κι ἂς εἶναι βαριές μας                              οἱ θυσίες. Μαύρη ἐσὺ θάλασσα γαλήνεψε                          τὰ κύματά σου καὶ θά ῾ρθει ἡ μέρα ἡ ποθητὴ             ἡ μέρα της ειρήνης                          τῆς λευτεριᾶς σου                                   ὦ ναὶ θά ῾ρθει                  ἡ μέρα ποὺ θ᾿ ἁρπάξουμε τὶς λόγχες              ποὺ μὲς στὸ αἷμα τὸ δικό μας                                  ἔχουνε βαφτεῖ. 1921

Κλαίουσα Ἰτιά Κυλοῦσε τὸ νερὸ καὶ στὸν καθρέφτη του γυαλίζονταν ἰτιὲς τὰ πλούσια τὰ μαλλιά τους λούζαν λυγερές. Καὶ τὰ σπαθιὰ τ᾿ ἀστραφτερά τους χτυπώντας στοὺς κορμοὺς καλπάζαν κατακόκκινοι μὲς στοὺς δρυμοὺς καλπάζαν πρὸς τὴ δύση μεθύσι!... Καὶ τότε ξάφνου σὰ τὸ πουλὶ τὸ λαβωμένο τὸ πληγωμένο στὸ φτερό του γκρεμίστηκ᾿ ἕνας καβαλάρης ἀπ᾿ τ᾿ ἄλογό του. Δὲ σκλήρισε τοὺς ἄλλους πού ῾φευγαν δὲ ζήτησε τὰ βουρκωμένα μάτια του ἐγύρισε μονάχα γιὰ νὰ δεῖ τὰ πέταλα ποὺ λάμπαν. Τὸ ποδοβολητὸ ἐσβοῦσε μὲς στὴ φύση καὶ τ᾿ ἄλογα ἐχάνονταν στὴ δύση! Καμαρωτοὶ ἐσεῖς καβαλαρέοι Ὦ κόκκινοι κι ἀστραφτεροὶ καβαλαρέοι καβαλαρέοι φτερωτοὶ καμαρωτοὶ ὡραῖοι!... Μ᾿ ἴδιες φτεροῦγες πέταξη ἡ ζωὴ ποὺ ῥέει! Ὁ φλοῖσβος τοῦ νεροῦ σταμάτησε ἐχάθη οἱ ἴσκιοι ἐβυθίστηκαν στοῦ σκοταδιοῦ τὰ βάθη τὰ χρώματα σβηστῆκαν στὰ μάτια του τὰ πένθιμα τὰ πέπλα κατεβῆκαν καὶ τῆς ἰτιᾶς ἡ φυλλωσιὰ χαϊδεύει τὰ μαλλιά του! Μὴ κλαῖς ἰτιά μου θλιβερὰ καὶ μὴ βαριοστενάζεις πάν᾿ ἀπ᾿ τὰ σκοτεινὰ νερὰ τὸ δάκρυ μὴ σταλάζεις Ὦ μὴ στενάζεις μὲ σφάζεις. 1925

Γιὰ τὰ τραγούδια μου Δὲν ἔχω πήγασο μὲ σέλαν ἀργυρὴ οὔτε καὶ πόρους -ὅπως τοὺς λέν᾿- ἀδήλους δὲν ἔχω μήτε γῆ μιὰ σπιθαμὴ μονάχα ἕνα ποτηράκι μέλι σὰ νά ῾ναι φλόγα λαμπερή. Αὐτὸ εἶναι τὸ βιός μου κι εἶναι καὶ γιὰ τοὺς φίλους κι ἐνάντια σ᾿ ὅλους τοὺς ἐχθροὺς ἐντός μου φυλάγω αὐτὸν τὸν πλοῦτο μου ἕνα ποτήρι μέλι. Ὑπομονή, συντρόφοι, ὑπομονὴ καὶ θὰ ῾ρθει μέρα ἡ τρανὴ ναὶ θά ῾ρθει! -Σ᾿ αὐτοὺς πού ῾χουν τὸ μέλι θὲ νὰ ῾ρθεῖ ἡ μέλισσα ἡ μιὰ ἀπ᾿ τὴ Βαγδάτη. 1935

Ἡ χώρα αὐτὴ εἶναι δική μας Ἡ χώρα αὐτὴ π᾿ ὁρμᾶ ἀπ᾿ τὴν Ἀσία μὲ καλπασμὸ καὶ ποὺ προβάλλει τ᾿ ὥριο κεφάλι σὰν τὸ πουλάρι γεμάτο χάρη πρὸς τῆς Μεσόγειος τὸ νερὸ ἡ χώρ᾿ αὐτὴ εἶναι δική μας μὲ ματωμένους τοὺς καρποὺς δόντια σφιγμένα πόδια γυμνά. Σὰ μεταξένιο τούτη ἡ γῆ μας εἶναι χαλί μας τούτη ἡ γῆ μας ἡ κόλασή μας τούτ᾿ ἡ παράδεισο εἶναι δική μας. Ἡ θέλησή μας τώρα τρανεύει νά ῾ναι δική μας παντοτινὰ νὰ ζοῦμε λεύτεροι σὰ δέντρα σὰ τὰ δεντρὰ τοῦ ἴδιου δάσου ἀδερφωμένα ἀγκαλιαστά. 1948

Αὐτὸ εἶναι ὅλο Ζῶ στὴ φεγγοβολὴ ποὺ προχωράει ὁλόγιομα τὰ χέρια μου μὲ πόθους κι ὁ κόσμος εἶναι ὄμορφος πολὺ μοσκοβολάει. Τὰ μάτια μου λιμπίστηκαν τὰ δέντρα τὰ δέντρα ποὺ γιόμισαν ἐλπίδες καὶ ντύθηκαν τὴ πράσινη στολὴ τὸ λιόχαρο δρομάκι προχωράει σ᾿ ὁλόδροσο χαλὶ κι ἀπ᾿ τὸ φεγγίτη μὲ καλεῖ στὶς πράσινες νησίδες. Κι οὔτε μυρίζομαι τὰ φάρμακα τ᾿ ἀναρρωτήριο πιὰ δὲ βρωμάει -θ᾿ ἀνοίξουν τὰ γαρούφαλα ἡ ὥρα ἡ καλή- Τί τάχα ἂν εἶσαι φυλακή; Νὰ μὴ λυγᾶς! αὐτὸ εἶν᾿ ὅλο. Δὲν εἶναι ἄλλη συμβουλή. 1948

Δὲ μᾶς ἀφήνουν νὰ τραγουδᾶμε Δὲ μᾶς ἀφήνουν Ῥόμπσον νὰ τραγουδᾶμε δὲ μᾶς ἀφήνουν καναρίνι πού ῾χεις φτερὰ ἀητοῦ μαῦρε ἀδερφέ μου δόντια ποὺ ἔχεις μαργαριτάρια δὲ μᾶς ἀφήνουν νὰ ψηλώσουμε φωνή. Φοβοῦνται Ῥόμπσον φοβοῦνται τὴν αὐγή, ν᾿ ἀκούσουνε φοβοῦνται καὶ ν᾿ ἀγγίσουν φοβοῦνται ν᾿ ἀγαπήσουν φοβοῦνται ν᾿ ἀγαπήσουνε σὰν τὸν Φερχὰτ (Ἀλήθεια θὰ ῾χετε κι ἐσεῖς ἕναν Φερχὰτ οἱ νέγροι πῶς νὰ τόνε λένε Ῥόμπσον;) Φοβοῦνται τὰ γεννήματα τὴ γῆς τὸ γάργαρο νερὸ φοβοῦνται τῆς πηγῆς φοβοῦνται νὰ θυμοῦνται καὶ τὶς χαρές τους τὸ χέρι ἑνὸς φίλου δὲν ἔσφιξε ποτέ τους τὸ χέρι τους ζεστὸ σὰν τὸ πουλὶ χωρὶς νὰ θέλει σκόντα προμήθειες ἡ κάποια ἀναβολὴ στὴ πλερωμή. Φοβοῦνται τὴν ἐλπίδα φοβοῦνται Ῥόμπσον νὰ ἐλπίσουν φοβοῦνται καναρίνι πού ῾χεις φτερὰ ἀητοὺ φοβοῦνται τὰ τραγούδια μας μὴ τοὺς τσακίσουν. Ὀχτώβρης 1949

Ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸ γαρύφαλο Ἔχω πάνω στὸ τραπέζι μου τὴ φωτογραφία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τ᾿ ἄσπρο γαρούφαλο ποὺ τὸν τουφέκισαν στὸ μισοσκόταδο πρὶν τὴν αὐγὴ κάτω ἀπ᾿ τὸ φῶς τῶν προβολέων. Στὸ δεξί του χέρι κρατᾶ ἕνα γαρούφαλο πού ῾ναι σὰ μιὰ φούχτα φῶς ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ θάλασσα τὰ μάτια του τὰ τολμηρὰ τὰ παιδικὰ κοιτάζουν ἄδολα κάτω ἀπ᾿ τὰ βαριὰ μαῦρα τους φρύδια ἔτσι ἄδολα ὅπως ἀνεβαίνει τὸ τραγούδι σὰ δίνουν τὸν ὅρκο τους οἱ κομμουνιστές. Τὰ δόντια του εἶναι κάτασπρα ὁ Μπελογιάννης γελᾶ καὶ τὸ γαρούφαλο στὸ χέρι του εἶναι σὰν τὸ λόγο πού ῾πε στοὺς ἀνθρώπους τὴ μέρα τῆς λεβεντιᾶς τὴ μέρα τῆς ντροπῆς. Αὐτὴ ἡ φωτογραφία βγῆκε στο δικαστήριο ὕστερ᾿ ἀπ᾿ τὴ θανατικὴ καταδίκη. Ἀπρίλης 1952

Μονάκριβή μου (ἀπόδοση: Γιάννης Ρίτσος) Μονάκριβή μου ἐσὺ στὸν κόσμο μοῦ λὲς στὸ τελευταῖο σου γράμμα: «πάει νὰ σπάσει τὸ κεφάλι μου, σβήνει ἡ καρδιά μου, Ἂν σὲ κρεμάσουν, ἂν σὲ χάσω θὰ πεθάνω». Θὰ ζήσεις, καλή μου, θὰ ζήσεις, Ἡ ἀνάμνησή μου σὰν μαῦρος καπνὸς θὰ διαλυθεῖ στὸν ἄνεμο. Θὰ ζήσεις, ἀδελφή με τὰ κόκκινα μαλλιὰ τῆς καρδιᾶς μου Οἱ πεθαμένοι δὲν ἀπασχολοῦν πιότερο ἀπό ῾να χρόνο τοὺς ἀνθρώπους τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα. Ὁ θάνατος Ἕνας νεκρὸς ποὺ τραμπαλίζεται στὴν ἄκρη τοῦ σκοινιοῦ σὲ τοῦτον ῾δῶ τὸ θάνατο δὲν ἀντέχει ἡ καρδιά μου. Μὰ νά ῾σαι σίγουρη, πολυαγαπημένη μου, ἂν τὸ μαῦρο καὶ μαλλιαρὸ χέρι ἑνὸς φουκαρᾶ ἀτσίγγανου περάσει στὸ λαιμό μου τὴ θηλειὰ ἄδικα θὰ κοιτᾶνε μὲς στὰ γαλάζια μάτια τοῦ Ναζὶμ νὰ δοῦν τὸ φόβο. Στὸ σούρπωμα τοῦ στερνοῦ μου πρωινοῦ θὰ δῶ τοὺς φίλους μου καὶ σένα. Καὶ δὲ θὰ πάρω μαζί μου κάτου ἀπὸ τὸ χῶμα παρὰ μόνο τὴν πίκρα ἑνὸς ἀτέλειωτου τραγουδιοῦ. Γυναίκα μου Μέλισσά μου μὲ τὴ χρυσὴ καρδιὰ Μέλισσά μου μὲ τὰ μάτια πιὸ γλυκὰ ἀπ᾿ τὸ μέλι Τί κάθησα καὶ σοῦ ῾γραψα πὼς ζήτησαν τὸ θάνατό μου. Ἡ δίκη μόλις ἄρχισε Δὲν κόβουν δὰ καὶ στὰ καλὰ καθούμενα ἔτσι τὸ κεφάλι ὅπως ἕνα γογγύλι. Ἔλα, ἔλα, μή μου σκᾶς Αὐτὰ εἶναι μακρινὰ ἐνδεχόμενα. Ἂν ἔχεις τίποτα λεφτὰ Ἀγόρασέ μου ἕνα μάλλινο σώβρακο Μοῦ μένει ἀκόμα κείνη ἡ ἰσχιαλγία στὸ πόδι Καὶ μὴν ξεχνᾶς πὼς ἡ γυναίκα ἑνὸς φυλακισμένου Δὲν πρέπει νά ῾χει μαῦρες ἔγνοιες.

---

Αὐτόγραφο

Φίλοι κι ἀδέλφια τῆς ψυχῆς μου. Ἐσεῖς ποὺ πέσατε στὶς φυλακὲς καὶ στὰ νησιὰ τῆς κόλασης, ποὺ σᾶς κρατᾶν ἁλυσωμένους μὲς στὰ στρατόπεδα συγκέντρωσης γιατὶ πολεμᾶτε γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία, τὸ ψωμὶ καὶ τὴ λευτεριὰ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, δεχτεῖτε τὴν ἀγάπη καὶ τὸν θαυμασμό μου.

Οἱ λαοὶ τῆς Τουρκίας καὶ τῆς Ἑλλάδας ἔχουνε τοὺς ἴδιους θανάσιμα μισητοὺς ἐχθρούς: τὸν ἀγγλοαμερικάνικο ἰμπεριαλισμὸ καὶ τοὺς ντόπιους λακέδες του.

Οἱ λαοὶ τῆς Τουρκίας καὶ τῆς Ἑλλάδας, φιλιωμένοι ὁ ἕνας με τὸν ἄλλο, μὲ τὴ βοήθεια τῶν φιλειρηνικῶν λαῶν ὅλου τοῦ κόσμου, θὰ τσακίσουνε στὸ τέλος αὐτοὺς τοὺς ἐχθρούς τους. Αὐτὸ τὸ πιστεύω. Ὁ δικός σας ἔνδοξος ἀγώνας εἶναι μία ἀπὸ τὶς πιὸ λαμπρὲς ἀποδείξεις ὅτι θὰ νικήσει ἡ ὑπόθεση τῆς εἰρήνης, τοῦ ψωμιοῦ καὶ τῆς λευτεριᾶς.

Σᾶς σφίγγω ὅλους μ᾿ ἀγάπη στὴν ἀγκαλιά μου.
ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ
10/8/1951 Βερολίνο